Dwór w świdniku

Sarmacka perła limanowszczyzny

Budowa dworku w Świdniku wiąże się z rodziną Wielogłowskich herbu Starykoń z podsądeckich Wielogłów, gdzie również zachowała się do dziś ich dawna, nieco starsza siedziba. Świdnicki dwór prezentuje klasyczną, siedemnastowieczną koncepcję budowli parterowej, ściśle osiowej i symetrycznej, nakrytej wysokim dachem czterospadowym. Jej symetryczność podkreślał umieszczony na osi skromny ganek, czasem też narożne alkierze, a we wnętrzu sień z usytuowanymi po bokach pokojami mieszkalnymi. Koncepcję taką zrealizowano w niezachowanym, niestety dworze w Bogoniowicach, czy też w Gierałtowicach – całkowicie zamienionym w późniejszym okresie. W ciągu XVII wieku zarzucono też układ głębokotraktowe o rzutach zbliżonych do kwadratu, na rzecz typu dwutraktowego, osiowego, zamykającego się w wydłużonej prostokątnej bryle, często o podwyższonej części środkowej, nakrytej dachem mansardowym lub tak zwanym polskim, najczęściej gontowym. Ukształtowany według tych zasad dwór w kolejnych latach przybrał formę bardzo popularnego na naszym terenie skromnego dworku klasycystycznego.

Początki

Dwór w Świdniku jest jednym z najcenniejszych przykładów tego typu architektur w Polsce, a dodatkowo charakteryzuje go piękna sylwetka, o wyjątkowo harmonijnych proporcjach i malowniczej bryle. Czas jego budowy potwierdza zachowany na jednej z belek łaciński napis: „Benedic Domine domum istam extrvitam 1752 AD. diebus 7 bris et omnis habitantes in ea”. („Błogosław Panie domowi temu wzniesionemu 7 października 1752 roku pańskiego i wszystkim jego mieszkańcom”.)

Historia

 
W drugiej połowie XVIII wieku Świdnik był własnością Jana i Barbary z Sędzimirów Wielogłowskich i stanowił część znacznego kompleksu dóbr z falwarkami w Wolicy, Młyńczyskach, Zagórowie, Jastrzębiu, części Jadamwoli i Gosprzydowej. Po śmierci Jana Wielogłowskiego w 1821 roku dobra te zostały podzielone pomiędzy spadkobierców.

W latach 1841-1866 Świdnik należał kolejno do Paszyców, Wielogłowskich i Langchampsów. W 1866 roku Franciszek Langchamps sprzedał go Wincentemu i Leokadii z Dunikowskich Gostkowskim, którzy starali się ponownie scalić rozproszony majątek. W 1946 roku Maria Śmiałkowska otrzymała nakaz opuszczenia dworu i zamieszkała w Poznaniu. Majątek uległ parcelacji, a dwór zaczął przechodzić w ręce różnych użytkowników. Był kolejno siedzibą władz gromadzkich, szkoły, ośrodka wypoczynkowego Akademii Medycznej w Krakowie. W latach 1958-1959 został wyremontowany, lecz wkrótce zaczął ponownie popadać w ruinę. Kolejny remont który uchronił go od zagłady, przeprowadzono w latach 1978-1980. W 1991 roku zespół dworski przejęła gmina Łukowica. Nieużytkowany, pozbawiony stałej opieki budynek, szybko niszczał.

Dwór Świdnik

Obecnie

Nieużytkowany, pozbawiony stałej opieki budynek, szybko niszczał. W latach 90 udało mu się wrócić w ręce jednego ze spadkobierców -Marii Śmiałowskiej, który w 2002 roku sprzedał go Marii i Krzysztofowi Twardowskim z sąsiedniej wsi Owieczka. Nowi właściciele zamieszkali w Świdniku na stałe, przywracając powoli dawny blask nie tylko historycznej siedzibie Wielgłowskich, ale także otaczającemu ją parkowi. Odremontowano starą kapliczkę, pod którą, zgodnie z miejscową tradycją, spoczywają prochy pomordowanych podczas kontrreformacji arian. Za kapliczką tą stał podobno niegdyś zbór ariański, wzniesiony w XVI wieku przez ówczesnych właścicieli Świdnika, rodzinę Rogowskich. Dzisiaj nie ma już po nim śladu.

Zbiory muzealne

Z bogatego niegdyś wyposażenia wnętrza dworu niewiele zachowało się do naszych czasów – dwa zdobne sztukaterią piece, kilka mebli przekazanych przez szkołę rolniczą w 1949 roku do Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. W tymże muzeum znajduje się także zespół malowanych na płótnie supraport, zakupionych w 1962 roku od Marianny Śmiałowskiej. Pochodzą z lat 70 XVIII wieku. W zestawie znajdują się następujące przedstawienia lub personifikacje: Geografia, Erudycja, Melacholicus, Scena polowa, Rybak, Corpus iuris, Teologia, Bilard, Warcaby. Z zapisów na karcie katalogowej muzeum wynika, że malowidła te były w roku 1908 konserwowane przez Bronisławę Rychter – Janowską. Po wykonaniu ponownej konserwacji w latach 60 zostały włączone do stałej ekspozycji muzealnej w Domu Gotyckim.